مقدمه

اگر با واژه MSDS آشنایی ندارید، این مقاله (MSDS چیست؟) را ببینید. در غیر این صورت دعوتید به خواندن ادامه مطلب!

از سال ها قبل سازمان OSHA تولید کنندگان مواد شیمیایی را موظف کرده است که در مورد خطرات ماده تولیدی خود از طریق تدوین برگه اطلاعات ایمنی مواد، به سایر مصرف کنندگان ، کارگران و هرکسی که به نوعی با این ماده در تماس است اطلاع رسانی کند.¹

اهمیت قضیه به حدی است که سازمان ملل متحد دست به کار شده است و برنامه جدیدی را 

 تحت عنوان "سیستم جهانی یکسان سازی دسته بندی و لیبل گذاری مواد شیمیایی (GHS)" تدوین کرده است و تا کنون کشورهای زیادی این برنامه را اجرایی کرده اند (تا کنون 67 کشور)² و متاسفانه ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم! در این بین کشورهای مانند قرقیزستان و گواتمالا نیز به چشم می خورد. بعدا در این مورد مفصل بحث خواهیم کرد. اما بحث امروز ما در خصوص اهمیت تدوین سند MSDS در یک سازمان است. که در زیر به کلیاتی اشاره می کنیم. با ما همراه باشید!

الف)  اغلب مواد شیمیایی خطرات نهفته و بالقوه دارند

 بیش از میلیون ها نوع ماده شیمایی و ترکیب های خطرناک در صنعت وجود دارد که اکثر این مواد تاثیر خود را در بلند مدت و در طول زمان می گذارند (ممکن است هیچ علامت و نشانه ای هم نداشته باشند). اگر یک سازمان از خطرات مواد شیمایی مطلع نباشد، بعید نیست که بعد از مدتی دچار بحرانی غیرقابل جبران شود.

به عنوان مثال برخی از مواد شیمایی سرطانزا هستند و این سرطانزایی گاها بعد از ده سال مواجهه با یک ماده شیمایی نمود پیدا می کند. فرض کنید یک سازمان بعد از ده سال متوجه شود تعداد زیادی از کارگران خط تولید خود دچار سرطان شغلی شده اند. بدیهی است که چنین اتفاق ناخوشایندی، علاوه بر خسارت های هنگفت مالی، می تواند وجهه ملی و حتی بین المللی یک سازمان را به چالش بکشاند.

در دنیای صنعتی و رقابتی امروز اینچنین حوادثی برای شرکت هایی که سهام خود را در بورس عرضه می کنند، از اهمیت بیشتری برخوردار است و گاها یک حادثه  در صنعت می تواند تاثیر شدیدی بر افت ارزش سهام یک سازمان داشته باشد.

مثال دیگر این است که بسیاری از مواد شیمایی هستند که مواجهه با آنها باعث عقیمی در مردان و یا زنان می شوند و یا در اثر تاثیر سوء آنها ممکن است باعث تولد نوزادان ناقص الخلقه گردند.

MSDS به عنوان بهترین منبع علمی در خصوص خطرات مواد شیمایی در یک سازمان، می تواند خطراتی از این قبیل را قبل از وقوع گوشزد نماید و حتی راه حل های مناسب پیشگیرانه و کنترلی مناسب را ذکر کند.

البته مواد شیمیایی تاثیرات بسیار متنوع و خطرناکی بر سلامت انسان دارند که پرداختن به آن از حوصله این بحث خارج است.

از این رو MSDS به عنوان منبع مهمی برای پیشگیری و کنترل خطرات جزو لاینفک یک سیستم مدیریتی ایمنی و بهداشت است و معمولا از آن به عنوان نقطه آغازین یک برنامه ایمنی و بهداشت در صنعت یاد می شود.

در اهمیت MSDS همین بس که سال 2014 از طرف سازمان جهانی کار (ILO) به نام سال "Safety and health in the use of chemical at work”" نام گذاری شده است.

MSDS جامع ترین سندی است که روش صحیح کار با مواد شیمایی را ذکر می کند. از این رو می توان گفت که سال 2014 از طرف ILO به طور غیر مستقیم سال MSDS نامگذاری شده است. چون MSDS سنگ بنای کنترل و پیشگیری خطرات مواد شیمایی در یک صنعت هست و نقطه آغازین یک برنامه کنترل مواد شیمایی است، پس باید اطلاعات آن با دقت بسیار زیاد و حساسیت بسیار بالایی گردآوری و تدوین شود.

ب)  سیستم های مدیریتی تدوین MSDS را الزام می دانند

اکثر سیستم های مدیریتی مانند ISO 14001, OHSAS 18001 و ISO 9001 الزام می کنند که سازمان برای شناسایی و کنترل ریسک ها برنامه مدون داشته باشند.  به عنوان مثال در الزام 4-4-6 استاندارد OHSAS 18001 تحت عنوان "كنترل عملیات" چنین آمده است كه: "سازمان می‌بایست عملیات و فعالیت‌هایی را كه وابسته به ریسك‌های شناخته شده بوده و نیازمند اقدامات كنترلی می‌باشند، مشخص نماید." قطعـا‌ در هر مرحله از عملیات ممكن است سوالات اساسی مرتبط با افراد، مواد، تجهیزات و محیط در پیش رو داشته باشیم، كه به منظور كنترل عملیات می‌بایست پاسخ‌های مناسب و واقعی برای آنها داشت. در خصوص مواد، شناسایی مواد شیمیایی، تعیین محل‌های مناسب برای انبارش آنها، تدارك شرایط لازم برای انبارش بی‌خطر و ایمن مواد (كنترل دما، رطوبت، نور)، كنترل دسترسی به مواد شیمیایی خطرناك، نشانه‌گذاری مناسب بر روی مواد، تهیه و نحوه دسترسی به برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) می‌تواند در كنترل عملیات به ما كمك نماید.عدم وجود MSDS در یک سازمان ممکن است مشکلاتی را جهت تمدید این گواهینامه ها به وجود آورد.

ج) الزامات قانونی

در ایران متاسفانه هنوز الزام تعهد اور جدی برای لزوم استفاده از MSDS برای تولید کنندگان و مصرف کنندگان مواد شیمایی وضع نشده است. این در حالی است که در حال حاظر گمرگ بسیاری از کشورهاها اجازه واردات مواد شیمایی بدون ذکر اطلاعات ایمنی ماده را نمی دهد.

در بین آیین نامه های مصوب مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار ما تنها توانستیم به یک بند در مورد الزام استفاده از MSDS برسیم:

آیین نامه ایمنی در آزمایشگاهها - فصل چهارم - بند 76 را ببنید!

------------------

بیش از 5,000 ماده ی شیمیایی ترجمه شده به زبان فارسی در دیتابیس این شرکت موجود است.لینک های زیر را ببینید:

لیست MSDS فارسی 1

لیست MSDS فارسی 2

لیست MSDS فارسی 3

لیست MSDS فارسی 4

لیست MSDS فارسی 5

--------------------------

منابع و ماخذ

1-https://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_document?p_table=standards&p_id=10099

2-http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/implementation_e.html